استاد مهوش نماد محبوب موسیقی افغان پس از پنج دهه بازنشسته شد

گلالایی فریده، معروف به استاد مهوش، یکی از محبوب‌ترین موزیسین‌های افغانستان است که در طول زندگی حرفه‌ای خود، القاب‌هایی چون «استاد» (به معنای استاد) و «بانوی موسیقی افغانستان» را کسب کرده است. پس از پنج دهه فداکاری هنری، او با صحنه خداحافظی کرد.

دو روز پیش استاد مهوش در کنسرتی در ویرجینیا آمریکا با حضور هنرمندانی از افغانستان و تاجیکستان بیانیه ای ارائه کرد. او گفت: «امروز از صحنه کناره‌گیری می‌کنم و عمیقاً متاثر شدم. چگونه می توانم بیان کنم که دیگر نمی توانم آواز بخوانم.»

گلالایی فریده، که بعدها به نام مهوش شناخته شد، در 21 سالگی سفر موسیقی خود را آغاز کرد. در دهه 1970، در زمان صدارت محمد داوود خان، او لقب “استاد” (به معنی استاد) را به دست آورد. موسیقی دانان افغان و متخصصان عرصه موسیقی صدای او را «جادویی» توصیف می کنند.

اهالی فرهنگ و علاقه مندان به موسیقی گواهی می دهند که استاد مهوش تا آخرین لحظات لقب «استاد» را با کمال لطف حفظ کرد.

شکیب مصدق، هنرمند، خواننده و قاضی سابق ستاره افغان در مصاحبه با خاما پرس اظهار داشت که استاد مهوش از اولین زنانی بود که برای عادی سازی صدای زنان افغان تلاش کرد و راه را برای هنرمندان زن دیگر هموار کرد. آقای مصدق بر اهمیت فعالیت های استاد مهوش تاکید کرد و گفت: «مهوش هنرمند فوق العاده حرفه ای است. استاد مهوش و مرمان پروین کسانی هستند که راه را برای خواننده های زن مانند هانگما، خانم ژیلا و دیگران هموار کردند.»

استاد مهوش در گفت‌وگوی ضبط‌شده با بی‌بی‌سی فارسی گفت: در زندگی‌ام سه بار عاشق نامزدم شده‌ام، دوم به موسیقی و سوم به جوانان وطنم.

استاد مهوش علیرغم اینکه افغانستان بستر ایده آلی را برای هنرمندان به ویژه خواننده های زن فراهم نکرده است، 56 سال از عمر خود را به این عرصه اختصاص داده است و بیشتر مردم او را با ترانه های عاشقانه، عرفانی و میهنی می شناسند.

استاد مهوش مهمترین دستاورد هنری خود را جفت شدن با احمد ظاهر می داند. این هنرمند دوست داشتنی سفر خوانندگی خود را از دوران تحصیل آغاز کرد و پس از پایان تحصیلات به خوانندگی در رادیو افغانستان روی آورد. او اولین آهنگ خود را در سال 1946 در یکی از استودیوهای رادیو افغانستان اجرا کرد.

استاد مهوش در کنسرتی در ویرجینیا آمریکا که آهنگ معروف «وقتی عشق شاوی» را اجرا کرد، با آواز و صحنه خداحافظی کرد و اظهار داشت که دیگر نمی تواند با همان شور و شوق بخواند.

جاوید فرهاد، شاعر و فرهنگی در افغانستان، استاد مهوش را از نظر هنری و شخصی یک پدیده منحصر به فرد توصیف کرد. او صدای او را به «صدای آهنگین باران، مملو از شور، طراوت و سرزندگی» تشبیه کرد.

به گفته وی، «صدای استاد مهوش، صدای قفل شده در گلوی هزاران زن رنج دیده افغان است، صدایی که از تنور، پشت میز و اتاق خواب شنیده می شود».

بازنشستگی استاد مهوش واکنش های مختلفی را از سوی هواداران وی در پی داشته است. خوشحال نبی‌زاده، روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی، استاد مهوش را انسانی «بزرگ» توصیف کرد و بر نیاز افغانستان به چنین شخصیت‌های تأثیرگذار تأکید کرد.

فرزاد فرنود، یکی دیگر از کاربران شبکه های اجتماعی نوشت: «استاد ماهوش در زمانی که آواز خواندن برای زنان در افغانستان هنوز اشتباه و جرم تلقی می شود، خوانندگی را وداع گفت.

وی افزود: مهوش روزهای سختی را تحمل کرد و با بی‌عدالتی‌های بی‌شماری از سوی خانواده و مردم مواجه شد تا به آنچه معتقد بود برسد.

استاد مهوش در طول فعالیت هنری خود 1500 قطعه صوتی و تصویری ایجاد کرد و در کشورهای مختلف کنسرت اجرا کرد. او در سال 2003 برنده جایزه بین المللی آسیا-اقیانوسیه برای مشارکت های هنری و آهنگ هایش برای کودکان افغان شد.

استاد مهوش در مراسم خداحافظی خود اظهار داشت: یک زن مسلمان از افغانستان می تواند سال ها آواز بخواند و مانند هر کس دیگری در دنیای موسیقی با موهای سپید به مسیر موسیقی خود ادامه دهد.

نویسنده: حکیم بیگ زاد